Gazeteci, Araştırmacı-Yazar
KİTAP: M. W. Thornburg, Türkiye Nasıl Yükselir? Hür Fikirleri Yayma Cemiyeti, İst. 1948
Amerikalı mühendis-iş adamı Thornburg 1947 yılında
Türkiye hakkında uzun bir makale yazmış. Saygın Fortune Dergisi 1947 Ekim
sayısında makaleyi yayımlamış:Turkey: AidforWhat?
Ahmed Emin Yalman, makaleyi önemsemiş, Türkçeye
çevirmiş ve Vatan Gazetesinde bölüm bölüm yayımlamış.
Kurucusu Ali Fuat Başgil olan Hür Fikirleri Yayma
Cemiyeti de makalenin çevirisini küçük bir kitap olarak bastırmış.
Ekli köşe yazısında Thornburg’un daha sonra kitap
olarak yayımlanan Türkiye Raporu (1949, 315 sayfa) hakkında bilgiler var. Bir
akademisyenimizin dramatik çarpıtmaları sonucu Türk kamuoyunda çok yanlış
bilinen bu raporun bir öncü özeti niteliğindeki Fortune Dergisi
makalesinin son bölümünden alıntılarla, 71 yıl önce Türkiye ve Türkler
hakkında, o tarihte henüz müttefikimiz olmayan ABD’nin akıllı bir insanının
neler yazmış olduğunu göstermek istedim. Bugün ile ilgisi var mı? Kararı siz
verin ! (Bold vurgulamaları ben yaptım.)
“Dünyada
hiçbir memleket yoktur ki, inkişaf imkanları bakımından Türkiye kadar zengin ve
istidatlı bulunsun.[1]Yeni
yeni inkişafların kök tutması için bugünkü dünyanın hiçbir kısmı Türkiye kadar
müsait şartlar arz etmiyor.
“Bu
imkanların en mühimlerinden biri de on dokuz milyon Türk’ün seciyesi, cesareti
ve dürüst çalışkanlığıdır.[2]
“Türk
Cumhuriyeti henüz gençtir ve çok esaslı karar vermek vaziyetindedir. Kararları vermek Türklere ait bir
meseledir. Bunun bizimle alakası olan tarafı; bir takım Amerikan maddi
yardımlarının Türk davasını yürütmek bakımından ne şekilde kullanılmasının
tayin edilmesidir. Bu mesele bugün Amerika’da umumun dikkatini çeken hararetli
bir iş manzarasını almıştır.
“Eğer
Başkan İsmet İnönü’nün son beyanatı[3]tek
parti diktatörlüğüne nihayet verilmesi manasına geliyorsa, eğer hususi
teşebbüse taraftar olduklarını son zamanlarda temin eden Türk Bakanları[4]bu
sahanın inkişafı için samimi gayretler sarf ederlerse ve Türkiye bu husustaki
iyi niyetlerini belirtmek sureti ile bizden yardım isterse; işte o zaman Türkiye’ye yalnız sermayemizi
değil, aynı zamanda hizmetlerimizi, tecrübelerimizi ve ideallerimizi vermek
için öyle bir imkan karşısında kalmış oluruz ki, bunun feda edilmesini kimse
caiz görmez.”(NOT: No 37’de bu paragrafların
İngilizcesini devereceğim.)
NOT: Thornburg makalesinin kaleme alındığı günlerde
Sovyetler Birliği yazılı notalar vererek Boğazlar’da ortak yönetim istemiş.
TSK, 1. Dünya Savaşı donanımı seviyesinde. Tank yok, savunma uçağı yok. Yatırım
yapacak kaynak yok. Türkiye ısrarla Marshall Planı kapsamına alınmasını
istiyor. Nihayet 4.7.1948’de imzalanan Ekonomik İş Birliği Antlaşması ile
Türkiye Marshall Planı’ndan yatırım kredisi almaya başlıyor. Bunların tümü unutuldu.
[1]70 yıl sonra 466 milyar dolar dış
borcu var.
[2] Fırsat budur, diyerek “ince
belli bardakta çayı 18 liraya” satmıyormuş o 19 milyon Türk 1947 yılında.
Dürüst ve çalışkanmış
[3] 12 Temmuz 1947. Aynı tarihte ilk
Türk-Amerikan ikili anlaşma imzalanmıştı: Türkiye’ye 100 milyon dolarlık askeri
malzeme yardımı antlaşması.
[4] Örneğin 1948 yılında Amerikalı
Hilts ile Türkiye’de iş makinesi kullanılarak karayolu yapımcılığı hamlesini
başlatacak Nihat Erim. Dış Ekonomik İlişkilerden sorumlu, Mehmet Barlas’ın
babası, Cemil Sait Barlas.
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder